maandag 25 februari 2013

Het duivelse lot van Michael Ennis: geniale historische thriller

In 1492 werd Rodrigo Borgia, lid van de beruchte familie, paus Alexander VI dankzij steekpenningen. Hij verkocht ambten en aflaten om zijn leger te financieren, maar dan wordt  zijn favoriete bastaardzoon Juan in 1497 onder mysterieuze omstandigheden vermoord. Hierna stelt hij zijn wrede zoon Cesare aan als aanvoerder van het pauselijke leger. Het duivelse lot begint in 1502 als Damiata, een courtisane, van Alexander VI de opdracht krijgt om uit te zoeken wie Juan heeft vermoord. Bij de gevaarlijke zoektocht krijgt ze hulp van Niccoló Machiavelli en Leonardo da Vinci. Machiavelli was in die tijd een tweederangs diplomaat uit Florence. Da Vinci was in dienst van Cesare, ook wel Valentino genaamd, als ingenieur. Alle betrokken voelen zich, conform de tijdgeest, speelbal in de handen van Vrouwe Fortuna, die over eenieders lot beschikt.
In deze geniale historische thriller laat Ennis, die veel gebruik maakt van historische bronnen, zien dat de werkelijkheid vaak ongelooflijker en gruwelijker is dan fantasie. Ennis is zowel een gedegen historicus als een goede schrijver. In Het duivelse lot slaagt hij erin om het verleden tot leven te wekken. De personages doen in hun gedrag en denken authentiek aan. Het achterliggende decor van stad en platteland is nauwkeurig en nauwgezet geschilderd. Ennis schrijft in lange, plechtige zinnen, die bij de sfeer van het boek passen. Helaas zorgen die er voor dat het verhaal zich soms moeizaam laat lezen. De lezer die zich hierdoor niet laat afschrikken, zal ontdekken dat Het duivelse lot een intrigerend, spannend verhaal is, gebaseerd op waargebeurde feiten in een overtuigende Renaissance-setting.

Deze recensie is gepubliceerd in BOEK nr. 1 jaargang 9 januari/februari 2013.

vrijdag 15 februari 2013

De castraat van Joyce Poole: historische jongerenroman ook interessant voor volwassenen


Tot zo’n 200 jaar geleden mochten vrouwen niet zingen in de kerk of op een podium. Men maakte gebruik van sopranisten om tijdens een mis of optreden toch te kunnen luisteren naar de hoge stemmen in een muziekstuk. Sopranisten waren mannen die als jongen waren gecastreerd, vlak voor ze de baard in de keel kregen. Ze behielden hun hoge stem, hun lichaam en gezicht bleven onbehaard, maar ze werden wel een stuk langer dan de mensen om hun heen en kregen een typisch gezicht. De castraten namen een bijzondere plek in de samenleving in, omdat ze nooit kinderen konden verwekken en vanwege hun opvallende uiterlijk.

Joyce Pool heeft haar historische jeugdroman De castraat gesitueerd in Italië rond 1700, en beschrijft hierin het leven van Angelo Montegne. Deze jongen is gezegend met een engelachtige stem. Ondanks zijn nederige afkomst, hij is de zoon van een leerlooier, wordt hij aangenomen op een vooraanstaand conservatorium in Florence. De prijs die hij hiervoor heeft moeten betalen is hoog. Vlak voordat zijn opleiding begint wordt hij op pijnlijke wijze gecastreerd door de barbier in zijn geboortestand Fiesole. Op het conservatorium krijgt hij samen met andere castraten een gedegen opleiding. Ze verblijven met z’n allen in een internaat. De castraten treden geregeld op tijdens kerkdiensten, en bij rijke edelen. Het is een lucratieve handel voor de monniken van het conservatorium. Ze verdienen veel geld met de optredens van de jongens tijdens dodenwaken en begrafenisplechtigheden. De rijke edelen willen de jongens er graag bij hebben vanwege de engelachtige, in de oren van sommigen zelfs goddelijke, stemmen. Angelo komt op deze manier terecht in het huis van een vooraanstaand en machtig edelman die in meer dan alleen zijn stem is geïnteresseerd. Het dwingt Angelo na te denken over zijn lot en zijn leven, want de edelman biedt hem een gouden toekomst buiten het conservatorium. Ook deze toekomst heeft een hoge prijs, en het is maar de vraag of Angelo deze wil betalen.

Joyce Pool is er goed in geslaagd de gevoelens van Angelo geloofwaardig en overtuigend neer te zetten. Ze heeft zich hiervoor goed verdiept in de heersende mentaliteit en ideeën begin 18e eeuw in Italië. Angelo is hierdoor een echte 18e eeuwse jongen geworden in plaats van een uit de 21e eeuw. Dit blijkt onder meer uit zijn gedachten over zijn afkomst en zijn wensen voor de toekomst.
Niet alleen Angelo en zijn gevoelens doen realistisch aan, hetzelfde geldt voor de setting. Joyce Pool beschrijft de steden en haar inwoners levendig, en laat zien hoe het eraan toeging in die tijd.
Een ander punt dat ze goed naar voren brengt is de tweeslachtigheid van de Rooms Katholieke kerk. Enerzijds gericht op God en de nadruk op gehoorzaamheid aan strenge regels, zoals het celibaat voor de sopranisten, aan de andere kant is er echter de grenzeloze hebzucht. De sopranisten hebben allemaal een bindend contract getekend, dat niet opgebroken mag worden. In ruil voor veel geld is er echter veel mogelijk.
De castraat is een historische roman, bedoeld voor jongeren. Desondanks zullen ook volwassenen er plezier aan beleven. Voor hen is het vooral interessant om de ontwikkeling van Angelo te volgen. Van jongen die het allemaal over zich heen laat komen tot man die zijn lot en leven in eigen hand neemt.
Joyce Pool heeft een schijfstijl die haar doelgroep zeker zal aanspreken. Strak en zonder al te veel franje, zodat het verhaal gemakkelijk te volgen is. Waar nodig legt ze beknopt en bondig het een en ander uit, zonder dat dit het verhaal vertraagt, of dat het belerend wordt. Fantastisch dat Joyce Pool voor De castraat een thema en tijd heeft gekozen, die nog niet zo vaak zijn beschreven in historische romans (voor jongeren). Zo wordt het boek ook interessant voor wat meer historische onderlegde lezers.
Deze lezer heeft in de jaren ’80 en ’90 vele prachtige historische jeugdromans gelezen van uitgeverij Lemniscaat. De castraat past prima in het rijtje van de geweldige boeken van Thea Beckman en Simone van der Vlugt.

maandag 11 februari 2013

Onzichtbaar van Deon Meyer: geweldig goed boek

De vorige thriller van Deon Meyer, 13 uur, werd door de VN D&T gids uitgeroepen tot thriller van het jaar. Dit schept hoge verwachtingen bij de leze die begint in Onzichtbaar, de onlang in het Nederlands verschenen thriller van deze Zuid-Afrikaanse schrijver.
De veelbewogen geschiedenis van Zuid-Afrika speelt een belangrijke rol in Onzichtbaar. Voor de lezer die niet helemaal thuis is in de topografie van dit land is voorin een handig overzichtskaartje opgenomen.

Lemmer, hoofdpersoon in Onzichtbaar, is bij aanvang van het verhaal overtuigd van zijn gelijk. Hij heeft voor zichzelf een paar handige wetten geformuleerd die het hem gemakkelijker moeten maken bij zijn werk als persoonlijk beveiliger. Zoals: Raak niet betrokken, en Vertrouw niemand. Voor kleine vrouwen heeft hij een speciale wet: Vertrouw ze niet, niet beroepsmatig en niet persoonlijk. Daarnaast zit hij vol vooroordelen over de mensen die hij ontmoet. In de loop van het verhaal is deze intrigerende man gedwongen zijn wetten en vooroordelen te herzien, omdat deze ervoor zorgen dat hij met open ogen in de val loopt en zijn cliënte in levensgevaar komt. Zijn cliënte is Emma Le Roux, net als hij Afrikaner. Haar broer is al jaren vermist, en ze meent hem te herkennen in een TV uitzending. Ze belt wat rond, met als gevolg enkele dagen later een overval op haar huis. Ze besluit een persoonlijk beveiliger in te huren en samen met hem op zoek te gaan naar haar broer. Wat volgt is een tocht door hedendaags Zuid-Afrika. Onderweg komen ze in diverse natuurparken en ontmoeten ze zowel blanke als zwarte Zuid-Afrikanen, ieder met eigen achtergrond en afkomst. Al snel blijkt dat Emma’s broer niet gevonden wil worden en dat anderen niet willen dat de onderste steen bovenkomt vanwege alle geheimen die eronder verborgen zijn. Lemmer en Emma worden tijdens hun zoektocht lastig gevallen, achtervolgd en beschoten. Desondanks geven ze niet op. Lemmer doet intussen vergeefse pogingen zich aan zijn wetten te houden.

Onzichtbaar is een geweldig goed boek, om vele redenen. Allereerst deugt het verhaal. Het is spannend, onvoorspelbaar, en heeft een verrassende ontknoping. De spanning bouwt zich rustig op, met hier en daar een versnelling, om tegen het einde tot ongekende hoogten te komen.
Het actuele decor van een veranderende Zuid-Afrikaanse samenleving geeft het boek meer diepgang. De motieven van de daders liggen verscholen in het roerige verleden van Zuid-Afrika.
Tot slot is Lemmer een uitermate intrigerende man. Een echt mens die het allemaal zo goed weet als het boek begint. In de gevangenis heeft hij ruim tijd gehad om te overdenken hoe de wereld in elkaar zit. In deze zaak ziet hij hoe fout zijn vooroordelen waren. En gevaarlijk want er komen levens door in gevaar. Hij realiseert zich dat hij zijn meningen over anderen zal moeten bijstellen. Het maakt hem realistisch en overtuigend. Het zijn juist de vooroordelen van Lemmer die de lezer een beeld geven van de manier waarop de verschillende bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika tegen elkaar aankijken. Het was deze lezer niet duidelijk dat er op zo´n grote schaal kinnesinne bestond tussen de Engelsen en de Afrikaners. Altijd gedacht dat er in Zuid-Afrika enkel een kloof tussen blank en zwart was, niet ook tussen de blanken onderling.
Jammer dat het boek een stand-alone lijkt te zijn. Lemmer is een personage om beter te leren kennen in een mooie serie rond hem en zijn cliënten.
Onzichtbaar krijgt vijf sterren omdat deze lezer geen minpunten kon bedenken.