De oorlogsbruid van Nancy Richler: de antwoorden komen pas nadat het boek uit is

Uitgeverij Orlando heeft de afgelopen jaren een goede naam opgebouwd wat betreft het uitgeven van bijzondere literaire romans. Kenmerken zijn, dat ze een echt verhaal hebben dat goed en mooi wordt verteld, ze bevatten vaak autobiografische elementen en zijn altijd warme, aangrijpende verhalen waarin veel aandacht wordt geschonken aan de diepere gevoelens en beweegredenen van de personages. Vaak groeien de personages in de loop van het verhaal vaak naar iets toe. Tot slot valt de zorgvuldige manier op waarop het verhaal wordt vormgegeven. De oorlogsbruid van Nancy Richler past perfect in het fonds van Orlando.

Het verhaal begint vlak na de Tweede Wereldoorlog in Canada. Lily, een jonge vrouw die in Polen de identiteit heeft overgenomen van een overleden leeftijdgenote, arriveert op het station in Montreal. Daar wordt ze afgehaald door Sol Kramer, de man met wie ze heeft gecorrespondeerd en met wie ze zou trouwen. Zonder duidelijke redenen wijst hij haar echter af. Zijn broer Nathan besluit haar eer te redden en trouwt met Lily. Tijdens het huwelijk blijft Lily iets mysterieus en ongrijpbaars houden. Op een dag, als hun dochter Ruth drie maanden oud is, loopt Lily de deur uit om nooit meer terug te keren naar Ruth en Nathan. Haar twee opschrijfboekjes laat ze liggen in het appartement. Een hiervan is leeg en de andere is volgeschreven in het Jiddisch. Ruth groeit op met haar vader en diens broer Sol en schoonzus Ella. Sol en Ella ontmoetten elkaar op de bruiloft van Lily en Nathan. Daarnaast bemoeien Bella, de moeder van Sol en Nathan en Ida, moeder van Ella zich intensief met de opvoeding van Ruth.
De oorlogsbruid wordt afwisselend verteld vanuit het perspectief van Ruth, Ella en Lily. Stukje bij beetje ontdekt de lezer waarom Lily niet kon blijven bij Ruth en Nathan en wat er precies is gebeurd in 1944 in Polen.Ruth wil van jongs af aan weten waar haar moeder is en is zeer nieuwsgierig naar de tekst in het opschrijfboekje. Zij kan immers geen Jiddisch lezen. Een aantal volwassenen in haar omgeving wel, maar die vinden haar er echter te jong voor. Bovendien zeggen ze haar dat het niet interessant voor haar zal zijn. Redenen des te meer voor Ruth om zo snel mogelijk er achter zien te komen wat er staat.
Pas als de lezer het boek uit heeft, wordt duidelijk dat het verhaal niet gaat om de zoektocht naar Lily of om de vraag of Ruth haar op een dag zal vinden. Ruth moet leren om het gemis van een moeder in haar jeugd een plek te geven. Daarnaast zal ze moeten begrijpen waarom haar moeder wegging voordat ze haar kan terugvinden. De lezer weet dan ook de reden voor het volhardende zwijgen van de vrouwen in Ruth’s familie ondanks alle vragen van Ruth.
Nancy Richler kan prachtig vertellen. Ze neemt de lezer op meeslepende wijze mee naar het naoorlogse Montreal. Hier heeft een grote Joodse gemeenschap een veilige plek gevonden waar de overlevenden van de Holocaust de verschrikkelijke gebeurtenissen van de voorgaande jaren proberen te verwerken.
Achter in het boek vertelt Nancy Richler meer over de achtergrond van het verhaal, die het boek meer geloofwaardigheid en diepgang geeft. Twee waargebeurde familieverhalen vormden de basis voor De oorlogsbruid. De grootmoeder van Nancy Richler overkwam hetzelfde als Lily en trouwde eveneens met de broer van de man die haar afwees. De familie van een vriend op de middelbare school was vlak na de Tweede Wereldoorlog Canada binnengekomen met een gestolen identiteit.
Nancy Richler slaagt er in begrip op te roepen voor de personages die de antwoorden op de vragen van Ruth over haar moeder zo lang hebben willen geheim houden. Ze hadden Ruth immers al veel eerder kunnen helpen bij de zoektocht naar haar moeder, maar deden dit niet om voor hun goede redenen.  De lezer kan niet anders dan meeleven met de personages en heel langzaam begrip krijgen voor het doen en laten van ze. Zeker als bedacht wordt wat deze mensen de jaren ervoor in Oost-Europa allemaal hadden meegemaakt.
De oorlogsbruid is een aangrijpend boek dat nog lang in het hoofd blijft hangen.